สารชี้บ่งมะเร็ง เครื่องมือในการตรวจวินิจฉัย
สารชี้บ่งมะเร็ง หรือที่เรียกว่า Tumor Markers คือสารที่ผลิตโดยเซลล์มะเร็งหรือเนื้อเยื่อในร่างกายเพื่อตอบสนองต่อการเจริญเติบโตของมะเร็ง ค่าสารเหล่านี้สามารถพบได้ในเลือด, ปัสสาวะ, หรือเนื้อเยื่อร่างกาย และถูกใช้เป็นเครื่องมือในการวินิจฉัย, ตรวจติดตามผลการรักษา, และตรวจหาโอกาสที่มะเร็งจะกลับมาเกิดใหม่
ค่ามะเร็ง (Tumor Markers) ที่ใช้บ่อย
สารชี้บ่งมะเร็งมีหลายชนิด ขึ้นอยู่กับชนิดของมะเร็ง แต่ละค่าจะบ่งบอกถึงมะเร็งบางประเภทที่เกี่ยวข้อง ซึ่งตัวอย่างที่ใช้บ่อยได้แก่
1. CEA (Carcinoembryonic Antigen)
- ใช้ในการติดตามและวินิจฉัยมะเร็งลำไส้ใหญ่, มะเร็งปอด, มะเร็งเต้านม, และมะเร็งตับอ่อน
- ระดับสูงของ CEA อาจบ่งบอกถึงการแพร่กระจายหรือการลุกลามของมะเร็ง
2. CA-125
- ใช้ตรวจมะเร็งรังไข่ และใช้ในการติดตามผลการรักษาหลังจากการผ่าตัดหรือการทำเคมีบำบัด
- ระดับสูงของ CA-125 อาจบ่งบอกถึงการกลับมาเป็นซ้ำของมะเร็งรังไข่
3. PSA (Prostate-Specific Antigen)
- เป็นค่าสำหรับมะเร็งต่อมลูกหมาก ใช้ในการตรวจคัดกรองและติดตามผลการรักษามะเร็งต่อมลูกหมาก
- ค่าที่สูงขึ้นของ PSA อาจบ่งชี้ถึงการเกิดมะเร็งหรือการลุกลามของมะเร็งในต่อมลูกหมาก
4. AFP (Alpha-fetoprotein)
- ใช้ตรวจมะเร็งตับและมะเร็งอัณฑะ
- ระดับ AFP สูงอาจบ่งบอกถึงมะเร็งตับหรือเนื้องอกในระบบสืบพันธุ์
5. CA 19-9
- ใช้ตรวจติดตามผลการรักษามะเร็งตับอ่อนและมะเร็งระบบทางเดินน้ำดี
- ระดับ CA 19-9 สูงอาจบ่งบอกถึงมะเร็งตับอ่อนหรือมะเร็งในระบบทางเดินน้ำดี
6. HER2 (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2)
- ใช้ในการตรวจมะเร็งเต้านมที่มีการแสดงตัวรับ HER2 บนเซลล์
- หากพบว่ามีการแสดงตัวรับ HER2 สูง การรักษาด้วยยาพุ่งเป้า เช่น Trastuzumab จะเป็นทางเลือกที่ดี
ประโยชน์ของการตรวจสารชี้บ่งมะเร็ง
- การวินิจฉัย: สารชี้บ่งมะเร็งบางชนิดสามารถใช้ร่วมกับการตรวจอื่น ๆ เพื่อช่วยยืนยันการวินิจฉัยมะเร็ง
- การติดตามผลการรักษา: ช่วยในการตรวจสอบว่าการรักษามีประสิทธิภาพหรือไม่ ค่าที่ลดลงอาจแสดงว่าการรักษาทำงานได้ดี
- การตรวจหาการกลับมาเป็นซ้ำของมะเร็ง: หากค่าของสารชี้บ่งมะเร็งเพิ่มขึ้นหลังจากการรักษา อาจเป็นสัญญาณว่ามะเร็งกลับมาอีกครั้ง
ข้อจำกัดของสารชี้บ่งมะเร็ง
แม้ว่าสารชี้บ่งมะเร็งจะมีประโยชน์ในการติดตามและวินิจฉัยมะเร็ง แต่ก็มีข้อจำกัด เช่น
- ไม่ได้แม่นยำ 100% ในการตรวจหามะเร็ง และผลที่ได้อาจมีความสับสนได้ในบางกรณี
- ระดับสารชี้บ่งมะเร็งอาจสูงขึ้นในโรคอื่น ๆ ที่ไม่ใช่มะเร็ง เช่น การติดเชื้อ หรือโรคที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ
สารชี้บ่งมะเร็ง หรือ ค่ามะเร็ง เป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยแพทย์ในการวินิจฉัยและติดตามผลการรักษามะเร็ง แม้ว่าจะมีข้อจำกัด แต่การตรวจค่าสารชี้บ่งมะเร็งสามารถให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์สำหรับผู้ป่วยที่ต้องการตรวจติดตามการรักษาหรือการกลับมาเป็นซ้ำของโรค